Szczepienia obowiązkowe u dzieci

Szczepienia są bardzo ważnym środkiem, dzięki któremu organizm dziecka zdobywa odporność. W tym celu podaje się odpowiednio skomponowane substancje, z których najważniejszym są żywe lub zabite drobnoustroje oraz wytwarzane przez nie toksyny.

Czemu szczepienia są obowiązkowe

Szczepienia zostały wynalezione w 1881 przez Ludwika Pasteura, miały wtedy formę szczepionek żywych atenuowanych czyli pozbawionych zjadliwości. Za ojca szczepionek uważa się też Edwarda Jennera który jako pierwszy zastosował wirusa krowianki (wirusa zwierzęcego) jako szczepienie przeciwko ospie prawdziwej, była to szczepionka żywa o pełnej zjadliwości. Obecnie znamy wiele innych rodzajów szczepień takich jak: szczepienie drobnoustrojami zabitymi, anatoksynami, żywe atenuowane patogeny zmodyfikowane genetycznie, podjednostkowe (antygen danego patogenu na większym nośniku), z czystego DNA (DNA patogenne jest „wbijane” w komórki szczepionego). Oprócz szczepionek pojedynczych (monowalentnych, np. szczepionka na WZW typu B), stosuje się szczepionki skojarzone (wieloważne), które uodparniają organizm przeciwko większej niż jednej chorobie (np. DPT przeciwko krztuścowi, błonicy i tężcowi). Przeciwko chorobom, które wykazują dużo mutacji, podtypów stosuje się szczepionki poliwalentne, w których wstrzykiwane jest kilka typów serologicznych patogenu (np. szczepionka przeciwko wirusowi grypy i polio). Od czasu wynalezienia, do dzisiaj szczepionki uratowały miliony istnień, wystarczy przypomnieć takie historyczne epidemie jak cholera, tyfus czy czarna ospa. Gdyby nie wynalazek Pasteura prawdopodobnie nawet dziś ludzie byliby dziesiątkowani przez choroby. System odpornościowy dziecka nie jest przygotowany na zetkniecie się z drobnoustrojami obecnymi w środowisku i może na nie ostro reagować ciężką chorobą, jeżeli natomiast podamy mu te drobnoustroje w martwej lub osłabionej formie to organizm wytworzy odpowiednie przeciwciała i „zapamięta przeciwnika” ale nie zachoruje. Harmonogram obowiązkowych szczepień wygląda podobnie w różnych krajach, w Polsce obowiązuje od 1959 roku. Szczepienia obowiązkowe są nieodpłatne.

Jakie szczepienia są obowiązkowe i w jakim okresie życia

Bardzo ważnym etapem jeżeli chodzi o szczepienia jest okres niemowlęctwa. Noworodki i niemowlęta otrzymują duże ilości przeciwciał wraz z mlekiem matki, jest jednak wiele chorób, na które przeciwciał nie ma w mleku matki więc trzeba je noworodkowi zapewnić w formie szczepionki. W ciągu 24 godzin od narodzin dziecku podaje się szczepionkę przeciwko gruźlicy i żółtaczce typu B (WZW typu B). Najczęściej obie te szczepionki podaje się jednocześnie ok. 12 godzin od narodzin. Przeciwwskazaniem do szczepienia jest wcześniactwo (wtedy należy z tym zaczekać aż dziecko osiągnie masę powyżej 2kg) i wirus HIV występujący u matki, wówczas o ewentualnym szczepieniu musi zadecydować lekarz.

Szczepionkę przeciwko żółtaczce typu B należy wykonać trzykrotnie jeszcze w pierwszym roku życia dziecka, również inne szczepionki podaje się w kilku seriach. Trzykrotnie w odstępie 6 tygodni podaje się szczepionkę skojarzoną DPT (przeciwko krztuścowi, błonicy i tężcowi), pierwsza dawka zwykle w drugim miesiącu życia, jednocześnie z drugą dawką szczepionki na WZW typu B i pierwszą Haemophilus influenzae typu B. Drugą i trzecią dawkę DPT podaje się razem ze szczepionką na poliomyelitis (IPV) i Haemophilus influenzae typu B. Drugą dawkę DPT wstrzykuje się na przełomie 3 i 4 miesiąca, a ostatnią około 5 miesiąca życia. Niektóre dzieci mają trwałe przeciwwskazania do szczepienia komórkową szczepionką na krztusiec, wtedy podaje im się bezkomórkowy komponent krztuścowy i zmienia się nieco schemat szczepień. Około 13-14 miesiąca życia dziecko należy zaszczepić przeciwko odrze, śwince i różyczce. Jest to szczepionka skojarzona przeciwko tym trzem chorobom. Przebycie którejś z nich nie stanowi przeciwwskazania do zaszczepienia, należy tylko zachować miesięczny odstęp od wyzdrowienia do zaszczepienia. Kolejną dawkę tej szczepionki podaje się w dziesiątym roku życia. Po ukończeniu pierwszego roku (między 16 a 18 miesiącem życia) niemowlęciu podaje się też ostatnie dawki szczepionki na Haemophilus influenzae typu B, poliomyelitis (polio) i DPT.

Dzieciom w okresie przedszkolnym, około szóstego roku życia podaje się szczepionki DPT z bezkomórkową formą krztuśca oraz doustną szczepionkę na polio. W szkole podstawowej w 10, 11 lub 12 roku życia dzieci otrzymują szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce (w formie szczepionki skojarzonej). Zazwyczaj w 10 roku życia jest szczepiona cała populacja czwartoklasistów ale jeżeli wystąpiły jakieś przeciwwskazania i nie można było podać wówczas szczepionki, dzieci zostają zaszczepione w późniejszych latach. Wcześniejsze przebycie, którejś z tych chorób nie jest przeciwwskazaniem ale należy odczekać dwa miesiące od wyzdrowienia do zaszczepienia. W wieku gimnazjalnym znowu podaje się dzieciom szczepionkę na żółtaczkę typu B w trzech seriach. Pierwszą dawkę w 14 roku życia, drugą miesiąc później, a trzecią 6 miesięcy później. W 14 roku życia podaje się też po raz kolejny szczepionkę przeciwko tężcowi i błonicy, którą powtarza się w 19 roku życia (ostatnim roku nauki).

Szczepienia zalecane

Oprócz szczepień obowiązkowych można też wykonać szczepienia zalecane z tym, że są one odpłatne. Do szczepień zalecanych należą szczepienia przeciwko: rotawirusom, WZW typu A, grypie, kleszczowemu zapaleniu mózgu, ospie wietrznej, zakażeniu wywołanego przez pneumokoki, meningokoki i HPV. Co ciekawe szczepienia te są płatne w Polsce, a w USA i UE są one obowiązkowe i darmowe.

Odczyny poszczepienne

Szczepienie może wywoływać krótkotrwałe odczyny skórne lub złe samopoczucie, są one normalną reakcją organizmu. W ramach prawidłowych odczynów obserwowane są: obrzęk, zaczerwienienie, ból, nacieki, gorączka i ból głowy. Jeżeli po szczepieniu wystąpią inne niepokojące reakcje należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza. Przeciwwskazaniami do wykonania szczepienia jest gorączka powyżej 38,5 stopni, ostra choroba zakaźna, zaostrzona choroba przewlekła, nadwrażliwość na którykolwiek składnik szczepionki oraz zaburzenia odporności po szczepionkach atenuowanych.