Konspekt lekcji, „Granica” Zofii Nałkowskiej
Temat: Próba oceny postawy moralnej Zenona Ziembiewicza, bohatera powieści „Granica” Zofii Nałkowskiej.
Cele lekcji:
Uczniowie:
znają i potrafią opowiedzieć historię bohatera lektury Zofii Nałkowskiej,
umiejętnie charakteryzują głównego bohatera książki,
trafnie uzasadniają swoje sądy podając odpowiednie argumenty,
w dyskusji swobodnie wykorzystują odpowiednie cytaty z lektury.
Metody pracy:
Formy pracy:
Środki dydaktyczne:
Przebieg lekcji:
1. Powitanie uczniów.
2. Sprawdzenie listy obecności, zapisanie tematu lekcji.
3. Nauczyciel odczytuje cytat z powieści, który postawi problem rozstrzygany w dalszej części lekcji: „Jest się takim, jak myślą o nas ludzie, nie takim, jak myślimy o sobie my, jest się takim, jak miejsce, w którym się jest”.
4. Uczniowie wyrażają swoje zdanie i odczucia dotyczące cytatu. Nauczyciel dzieli uczniów na 5 grup. Każda grupa otrzyma inne zadanie (należy pamiętać, aby na wcześniejszej lekcji w ramach pracy domowej zadać uczniom odszukanie w powieści fragmentów, które posłużą charakterystyce Zygmunta Ziembiewicza.
5. Każda grupa będzie opracowywała inny temat:
Grupa I – W jakiej rodzinie wychowywał się bohater? W jaki sposób i dzięki komu zdobył doświadczenie? Przedstaw kolejne etapy jego kariery. Opisz perypetie i problemy uczuciowe bohatera /wypowiedzi muszą oczywiście być poparte odpowiednimi cytatami z książki/.
Propozycja odpowiedzi: podupadła rodzina ziemiańska, która utraciła majątek wskutek nieudolności ojca Zenona; lenistwo, niekompetencja, konserwatyzm, zaściankowość Waleriana Ziembiewicza, zarządcy majątku Tczewskich; jego wybujały erotyzm, ciągłe romanse ze służącymi; tolerancja dla męża ze strony żony, zachowującej pozory wielkopańskiego stylu życia; brak wykształcenia rodziców; nauka w gimnazjum i poznanie przyszłej żony Elżbiety na stancji u pani Kolichowskiej; studia ekonomiczne w Paryżu ukończone dzięki pomocy finansowej starosty Czechlińskiego; współpraca z lokalnym pismem „Niwa”, a potem stanowisko redaktora naczelnego; prezydent miasta zamieszkujący wraz z rodziną, bywalec rautów i przyjęć w wysokich sferach; śmiertelne ofiary i aresztowania wśród manifestujących przeciw polityce władz i bezrobociu; pierwsze porywy serca gimnazjalisty do Elżbiety Bieckiej, której udziela korepetycji; nawiązanie romansu z córką kucharki podczas nudnych wakacji w Boleborzy; zacieśnianie związku uczuciowego dziennikarza „Niwy” z Elżbietą; przypadkowe spotkanie z Justyną po śmierci jej matki i odnowienie romansu; nieukrywanie przed narzeczoną informacji o ciąży Bogutówny; małżeństwo z Biecką i szczęśliwe życie rodzinne, zakłócane od czasu do czasu koniecznością pomocy Justynie popadającej w chorobę psychiczną z powodu aborcji; zemsta nieszczęśliwej kochanki powodująca trwałe okaleczenie Zenona; samobójcza śmierć prezydenta.
Grupa II – W kilku zdaniach wyraź swoją emocjonalną opinię dotyczącą postępowania i decyzji bohatera (biorąc pod uwagę zarówno życie osobiste, jak i życie zawodowe Zenona) /interesują Cię tylko uczucia bohatera!/.
Propozycja odpowiedzi: sugerując kochance usunięcie ciąży i popełniając samobójstwo, postąpił jak tchórz godny pożałowani; To nieodpowiedzialny mężczyzna, niegodny takiej kobiety jak Biecka i stanowiska prezydenta miasta; Pogardzam tym karierowiczem i konformistą, który zdradził swoje ideały; udając szlachetnego szlachetnego wrażliwego, a zachowując się jak egoista; Oj, biedny Zenonie, straciłeś swoją szansę na szczęśliwe życie, bo nie ponowałeś nad instynktami instynktami popędami; jak mogłeś nie zauważyć, że manipulują tobą klasy posiadające; Nie protestował przeciw krzywdzeniu robotników, a nie czuł się współodpowiedzialny za ich masakrę. To dopiero obłudnik!
Grupa III- Grupa będzie miała za zadanie podkreślić wady, niedociągnięcia bohatera i podważyć jego decyzje. Zbierz w imieniu Justyny, żony, mieszkańców miasta i w swoim argumenty podające w wątpliwość racje Zenona.
Propozycja odpowiedzi: traktował Justynę instrumentalnie, nie liczył się z jej uczuciami; był uniżonym i służalczy wobec sfer arystokratycznych arystokratycznych ludzi władzy, którzy go ubezwłasnowolnili; Pisywał kłamliwe artykuły, by zrobić karierę; wyrzekając się ideałów młodości stał się „prominentem” opływającym w luksusy, gdy inni żyli w nędzy; Przestał z czasem dostrzegać niemoralność swego postępowania, szukał usprawiedliwień („przecież tylu innych mężczyzn nie płaciło takiej ceny za grzechy miłostek”); Pomagał odrzuconej kochance nie z dobroci serca, ale z obawy przed skandalem. Wstydził się jej pochodzenia; był wobec nieszczęśliwej Justyny obojętny, nie podtrzymywał jej na duchu; Ranił żonę opowiadając o swoim romansie i domagając się pomocy w rozwiązywaniu problemów; Oskarżał nawet Elżbietę o przyczynianie się do zaognienia jego problemów związanych z kochanką; Nie poczuwał się do odpowiedzialności za masakrę robotników mówiąc: „wrobili mnie”, a był przecież prezydentem miasta; z tchórzostwa popełnił samobójstwo, gdy stał się sprawcą skandalu.
Grupa IV – Wskażcie zalety bohatera i pozytywne skutki jego decyzji. Podeprzyj swoje wypowiedzi odpowiednimi fragmentami książki.
Propozycja odpowiedzi: jako prezydent zdziałał wiele dla robotników, wykazując się operatywnością („Przystąpił do budowy domów robotniczych na Chązebiańskim Przedmieściu. Przeprowadził remont budynku dawnej cegielni, gdzie mieli swe legowisko bezdomni”); to nie jego wina, że nie zrealizował wszystkich planów. Rząd cofnął dotacje; Brnął w romans z Justyną „z dobroci serca”, aby jej nie sprawić bólu; Pomagał częściowo byłej kochance; Nie on wydał rozkaz strzelania do manifestantów; Popełnił samobójstwo, gdyż odczuwał wyrzuty sumienia i zrozumiał swoje błędy („Jest się takim, jak myślą ludzie, nie takim, jak myślimy o sobie my, jest się takim jak miejsce, w którym się jest”).
Grupa V – Grupa będzie szukała alternatywnych rozwiązań problemów: Jak Zenon powinien postąpić na wieść o ciąży Justyny? Przedstaw warianty zachowania Zenona, Justyny, Elżbiety. Każdy z nich opatrz krótkim komentarzem.
Propozycja odpowiedzi: 1. Zenon odkłada małżeństwo z Elżbietą na przyszłość. Opiekuje się Justyną i potomkiem, nie przyznaje się do nich publicznie. Zraniona Elżbieta odsuwa się od Ziembiewicza, nigdy nie chce go już poślubić. Ten zaś piastuje wysoki urząd , ale czuje się nieszczęśliwy i samotny. Męczy go ukrywanie związku ze służącą i własnym dzieckiem, którego nie pokocha;
2. Żeni się z Justyną. Uszczęśliwia wszystkich sobie, Justynę i Elżbietę. Zenonie, dlaczego decydujesz się na małżeństwo bez miłości? Będziesz tego żałował. Justyna zorientuje się, że nie jest kochana. Oskarżysz ja o złamanie ci kariery zawodowej. Wasze życie zmieni się w piekło. Elżbieta odsunie się, nie chcąc przeszkadzać i być może ułoży sobie życie;
3. Rezygnuje z kariery, odkłada małżeństwo z Biecką, wspiera duchowo i materialnie Justynę. Dobrze, że wreszcie odważne ponosisz konsekwencje swego postępowania. Może jeszcze będziesz szczęśliwy. Justyna po urodzeniu dziecka nie będzie się czuła samotna i pogodzi się kiedyś z twoim małżeństwem z Biecką. Nie zrobisz, co prawda, błyskotliwej kariery, ale jako człowiek wykształcony znajdziesz pracę, by utrzymać rodzinę. Tylko, czy Elżbieta będzie w stanie ci znowu zaufać i zapomnieć o zdradzie.
Grupa VI – Podczas prezentacji efektów pracy poprzednich grup sporządźcie notatki. Podyktowanie spostrzeżeń całej klasie.
Propozycja odpowiedzi: Przy ocenie człowieka prawda społeczna ważniejsza od subiektywnej, lecz tej ostatniej nie można pomijać. Niejednoznaczna ocena postawy Ziembiewicza angażuje czytelników, zmusza do formułowania własnych ocen i do współprzeżywania wydarzeń im Nałkowska pozostawia odpowiedź na pytanie, jak Zenon powinien był lub mógł postąpić inaczej czy Elżbieta uczyniłaby lepiej rzeczywiście „zwracając” Ziembiewicza Justynie. czytelników czy w ogóle takie rozwiązanie umożliwiłoby uniknięcia konfliktu moralnego? Autorka ukazała konflikt nie do rozstrzygnięcia Główny bohater został przedstawiony jako człowiek mający możliwości decydowania o własnym losie. Wciąż dokonywał jednak niewłaściwych wyborów, sprzecznych sprzecznych ideałami młodości. Nie pozostał wierny samemu sobie okazało się, że granica między dobrem a złem jest cienka i można ją przekroczyć, nawet tego nie zauważywszy.
6. Wspólne sporządzenie notatki podsumowującej lekcję.
7. Podsumowanie, wyciągnięcie wniosków ze wspólnej pracy oraz z zachowania głównego bohatera.
8. Praca domowa: Przygotuj się do lekcji oceniającej zachowanie pozostałych bohaterów powieści (zaznacz odpowiednie fragmenty i cytaty lektury).