Jeszcze niedawno nikt nie podejrzewał, że szczepionki mogą mieć jakieś skutki uboczne. Niewyjaśnione choroby i zgony niemowląt były tłumaczone w inny sposób. Współcześni naukowcy starają się teraz wyjaśniać wiele tajemnic nieznanych wcześniej opinii publicznej.
Szczepionka, zbawienny wynalazek
Szczepienia zostały wynalezione w 1881 przez Ludwika Pasteura, były wtedy złożone z żywych drobnoustrojów (tzw. szczepionki atenuowane), które zostały pozbawione zjadliwości. Za jednego z pierwszych twórców szczepionek uważa się też Edwarda Jennera, który jako pierwszy zastosował wirusa krowianki (wirusa zwierzęcego) jako szczepienie przeciwko ospie prawdziwej, była to szczepionka żywa o pełnej zjadliwości. Obecnie znamy wiele innych rodzajów szczepień takich jak: szczepienie drobnoustrojami zabitymi, anatoksynami, żywe atenuowane patogeny zmodyfikowane genetycznie, podjednostkowe (antygen danego patogenu na większym nośniku), z czystego DNA (DNA patogenne jest „wbijane” w komórki szczepionego). Oprócz szczepionek pojedynczych (monowalentnych, np. szczepionka na WZW typu B), stosuje się szczepionki skojarzone (wieloważne), które uodparniają organizm przeciwko więcej niż jednej chorobie (np. DPT przeciwko krztuścowi, błonicy i tężcowi). Przeciwko chorobom, u których wyizolowuje się wiele różnych szczepów (podtypów) drobnoustroju, stosuje się szczepionki poliwalentne, w których wstrzykiwane jest kilka typów serologicznych patogenu (np. szczepionka przeciwko wirusowi grypy i polio). Od czasu wynalezienia, do dzisiaj szczepionki uratowały miliony istnień, wystarczy przypomnieć takie historyczne epidemie jak cholera, tyfus czy czarna ospa. Dlaczego szczepione są dzieci w tak wczesnym wieku? Utarło się przekonanie, że układ odpornościowy niemowlęcia nie jest przygotowany na zetkniecie się z drobnoustrojami obecnymi w środowisku i może na nie ostro reagować, jeżeli natomiast podamy mu te drobnoustroje w martwej lub osłabionej formie to organizm wytworzy odpowiednie przeciwciała i „zapamięta przeciwnika” ale nie zachoruje. Wytworzone przeciwciała wykorzysta jeżeli zetknie się z prawdziwym patogenem.
Prawidłowe reakcje poszczepienne
Podanie szczepionki bardzo często wiąże się z wystąpieniem odczynu skórnego lub złego samopoczucia. Typ reakcji zależy od rodzaju drobnoustroju, kolejności i wielkości dawki oraz indywidualnej wrażliwości organizmu. Reakcje mogą mieć charakter miejscowy lub uogólniony. Możliwe odczyny poszczepienne miejscowe (występujące w okolicy miejsca podania szczepionki) to: zaczerwienienie, ból, obrzęk i naciek. Do odczynów ogólnych zaliczamy: niepokój, pobudliwość, trudności w zaśnięciu, płacz, apatię, zbytnią senność, ból głowy, ból mięśni, podwyższoną temperaturę ciała, wysypkę (najczęściej pokrzywka i/lub obrzęk powiek). Odczyny takie pojawiają się około 24-48 godzin po podaniu szczepionki i utrzymują przez 2-3 dni. Takie reakcje są uznawane za normalne i nie mówimy w ich przypadku o powikłaniach. Powikłania poszczepienne są natomiast stanem o wiele poważniejszym, mogą się pojawić nawet dwa dni po podaniu szczepionki lub też nie dawać żadnych objawów w krótkim odstępie czasu i uszkadzać organizm od wewnątrz.
Możliwe powikłania poszczepienne
Po każdym szczepieniu może wystąpić wstrząs anafilaktyczny. Po poszczególnych szczepionkach zaobserwowano typowe powikłania są to: przewlekłe zapalenie stawów po szczepieniu przeciw różyczce, plamica małopłytkowa po szczepieniu przeciw odrze, zapalenie mózgu po szczepieniu przeciw krztuścowi i odrze, objawy neurologiczne po szczepieniu przeciw krztuścowi, poszczepienne porażenie poliomyelitis po szczepieniu doustnym przeciw polio. Naukowcy podejrzewają szczepionki i dodatkowe składniki w nich zawarte, także o udział w powodowaniu powikłań natury neurologicznej, chorób autoimmunologicznych i neurorozwojowych. Do takich chorób zaliczamy autyzm i ADHD, opóźnienia rozwojowe, a także niedorozwój umysłowy. Szczepienia są też podejrzewane o bycie sprawcami chorób nowotworowych i dysfunkcji głównych organów. Choroby autoimmunologiczne mogące być efektem szczepień to: alergie, astma, choroby reumatyczne, cukrzyca (pojawiająca się coraz częściej nawet u niemowląt), choroby tarczycy oraz choroby demielinizacyjne centralnego układu nerwowego.
Kontrowersje dotyczące szczepionek
Problem skutków ubocznych szczepień był kwestią często wyciszaną i bagatelizowaną. Według szacunków Agencji Do Spraw Żywności i Leków (FDA) tylko od 1 do 10% przypadków zgonów w wyniku podania szczepionki jest rejestrowanych. Wynika z tego, że w wyniku przyjęcia szczepionki zmarło od kilku do kilkudziesięciu tysięcy niemowląt. Jest wielce prawdopodobne, że powikłania poszczepienne mogą wynikać z posiadania nadaktywnego układu odpornościowego, który po podaniu szczepionki zaczyna rozpoznawać własne komórki jako patogeny i je atakować. Szacuje się że, taki właśnie nadaktywny układ odpornościowy posiada około 30% ludzi. Dużym zagrożeniem wydają się być też dodatki do szczepionek. Od kilkudziesięciu lat część szczepionek jest konserwowana na pomocą organicznego związku rtęci (znanego jako thimerosal, tiomersal lub metriolat). Rtęć mają w składzie najczęściej szczepionki zawierające większą liczbę dawek, stosuje się ją w celu zabezpieczenie przed rozwojem bakterii. Szczepionki pakowane pojedynczo zwykle nie są nią konserwowane. Rtęć w formie organicznej bardzo łatwo się przyswaja i kumuluje w narządach, najbardziej w mózgu, nerkach i wątrobie. Poprzez wątrobę i nerki organizm oczyszcza się z rtęci, która niestety uszkadza te organy. Natomiast obecność rtęci w mózgu uszkadza, a czasem niszczy neurony i komórki glejowe hamując rozwój mózgu. Bariera krew-mózg chroniąca mózg przed wniknięciem do niego niepożądanych substancji powstaje dopiero w szóstym tygodniu życia, a wtedy dziecko ma za sobą już kilka szczepionek. Mechanizm oczyszczania organizmu z metali ciężkich rozwija się natomiast około trzeciego roku życia.
Jak postrzegają ten problem mieszkańcy innych państw
Harmonogram obowiązkowych szczepień w Polsce obowiązuje od 1959 roku. W ciągu 24 godzin od narodzin dziecku podaje się szczepionkę przeciwko gruźlicy i żółtaczce typu B (WZW typu B). Najczęściej obie te szczepionki podaje się jednocześnie ok. 12 godzin od narodzin. Następną dawkę szczepionki przeciwko żółtaczce, a także przeciwko krztuścowi, błonicy, tężcowi i Haemophilus influenzae typu B podaje się już w między 4 a 6 tygodniem życia. W krajach skandynawskich natomiast, szczepienia rozpoczyna się dopiero od czwartego miesiąca życia. Kalendarz szczepień obowiązkowych jest tam bardziej wybiórczy, a mimo tego albo właśnie dzięki temu, notuje się tam trzykrotnie mniej zgonów niemowląt niż w Polsce i USA. W dodatku około połowy Skandynawów i Niemców nie szczepi wcale swoich dzieci lub stosuje bardzo wybiórcze szczepienia.
