Endometrioza to choroba, która dotyka niemal co dziesiątą kobietę i może powodować problemy z zajściem w ciążę, a mimo to mało się o niej słyszy. Co więcej endometriozy uważana za wyłącznie kobiecą dolegliwość, może dotykać także mężczyzn.
Wędrujące endometrium
Endometrium to nazwa błony śluzowej pokrywającej macicę od środka. Co miesiąc rozrasta się ona i rozpulchnia, aby przyjąć zapłodnioną komórkę jajową. Jeśli nie dojdzie do poczęcia, błona ta się złuszcza i jest wydalana w czasie miesiączki. Czasami endometrium trafiają poza jamę macicy. Mogą się pojawiać w różnych miejscach np. w jajowodzie, jajnikach, otrzewnej, jelitach, na ścianie pęcherza moczowego. Ta nietypowo położona błona śluzowa funkcjonuje podobnie jakby była w macicy. W konsekwencji co miesiąc pojawia się i gromadzi tam wydzielina miesiączkowa. Czyli co miesiąc pojawia się jakby druga mała miesiączka, ale nie na zewnątrz, lecz wewnątrz organizmu i jest usuwana do jamy brzusznej. Zalegająca wydzielina menstruacyjna powoduje nie tylko bóle, ale także zrosty, torbiele, a także inne poważne konsekwencje np. trudności z zajściem w ciążę. Endometrioza jest inaczej nazywana gruczolistością lub chorobą wędrującej śluzówki.
Nawracający ból
Charakterystyczny dla endometriozy jest regularnie nawracający ból o różnym umiejscowieniu. Może on się pojawić w dole brzucha, pachwinie, okolicy odbytu itp. Ból pojawia się i znika wraz z normalną miesiączką lub tuż przed nią. Endometrioza może także być przyczyna obfitych, długie i bolesne krwawień miesiączkowych. Choroba ta może też wpływać na odczuwanie bólu podczas współżycia, powodować plamienia międzymiesiączkowe, ślady krwi w kale lub moczu a także ból związany z oddawaniem moczu lub wypróżnianiem. Krew menstruacyjna, która nie znajduje ujścia powoduje powstanie zrostów, a także tzw. torbieli czekoladowych, które mogą stale się powiększać. Objawy tej choroby są czasem trudne do ustalenia.
Wpływ endometriozy na płodność
W przypadku endometriozy aż połowa chorych kobiet posiada duże problemy z zajściem w ciążę. Powodem są najczęściej zrosty i blizny wewnątrz jajowodów, które powodują ich niedrożność (częściową lub całkowitą) co uniemożliwia plemnikom dotarcie do komórki jajowej. W przypadku, gdy zmiany wywołane endometriozą obejmują jajniki i jajowody, najczęściej nie dochodzi do pękania pęcherzyka Graafa, a tym samym nie występuje owulacja niezbędna do uwolnienia komórki jajowej. Oprócz mechanicznego zmniejszenia płodności kobiety, związanego z zablokowaniem owulacji, dodatkowo endometrioza może oddziaływać toksycznie na komórki jajowe. Co więcej śluzówka macicy chorych na endomertiozę zdaje się odrzucać zapłodnione komórki jajowe co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Stąd też często następstwem endometriozy jest ciąża pozamaciczna.
Wykrycie endometriozy
Choroba ta jest znana od ponad 200 lat,ale nadal nie wiadomo, co dokładnie ją powoduje. Ginekolodzy sądzą, że krew miesiączkowa przemieszcza się wstecznie, przez jajowody do jamy otrzewnej, a fragmenty złuszczonej błony śluzowej macicy nie obumierają, lecz mogą się wszczepiać w narządy i funkcjonować w nowym środowisku. To tłumaczyłoby, dlaczego endometrioza nie dotyczy wszystkich kobiet, a jedynie części z nich. Wiadomo, skłonnośc do endometriozy może być dziedziczna, gdyż występuje ona częściej u kobiet, których siostry, mamy i babcie ją miały. Wystąpienie endometriozy mogą nasuwać występujące dolegliwości, a także trudności z zajściem lub donoszeniem ciąży. Badanie ginekologiczne wygląda zwykle prawidłowe, choć tyłozgięcie macicy i jej ograniczona ruchomość dość często występują w tej chorobie, podejrzenie nasuwają także torbiele jajnika Do wykrycia choroby przydatne bywa USG jamy brzusznej i USG przezpochwowe. Często dopiero badanie laparoskopowe, umożliwiają prawidłowe rozpoznanie. Podczas tego zabiegu niektóre ogniska endometriozy można także usunąć, chociaż nie gwarantuje to wyleczenia.
Leczenie
Leczenie można podzielić na dwie grupy: farmakologiczne i operacyjne. Sposób leczenia uzależniony jest od wieku, umiejscowienia zmian, zaawansowania choroby, obecności zrostów, a także tego, czy kobieta pragnie zajść w ciążę. Leczenie farmakologiczne polega na podawaniu leków hormonalnych i przeciwbólowych. Terapia hormonalnajest niezbędna w sytuacjach, gdy pomimo leczenia operacyjnego dolegliwości wciąż nawracają. Leczenie hormonalne prowadzi do wyciszenia czynności jajników, a w konsekwencji zaniku ognisk endometriozy. Leczenie operacyjne jest konieczne, gdy leczenie zachowawcze nie pomaga lub pojawiają się powikłania choroby: zrosty, torbiele. W czasie zabiegu można usunąć ogniska endometrium, torbiele, a także np. w okresie menopauzy macicę wraz z przydatkami. Operacje wykonuje się zwykle laparoskopowo, a czasem przez pochwę. Jeżeli kobieta pragnie zajść w ciążę, a zabiegi usuwania przemieszczonego endometrium i powstałych skutków choroby nie przynoszą poprawy lekarze proponują poddanie się zabiegowi inseminacji domacicznej po wcześniejszej hormonalnej stymulacji owulacji.
