Terminem dysleksja określa się najczęściej zespół nieprawidłowości dotyczących uczenia się, czytania i pisania. Dysleksja rozpoznana jak najwcześniej daje szanse na częściowe zwalczenie jej objawów, natomiast nierozpoznana prowadzi często do lekceważenia i wyśmiewania problemów dziecka oraz do pogłębiającego się u niego poczucia izolacji. Dlatego też niezwykle ważne jest poprawne rozpoznawanie jej objawów.
Przyczyny i rodzaje dysleksji
Przyczyną dysleksji są zaburzenia funkcji percepcyjno motorycznych (czyli postrzegania wzrokowego, słuchowego, motoryki) i ich współdziałania (integracji percepcyjno-motorycznej), funkcji językowych, pamięci (wzrokowej, słuchowej, ruchowej), lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. Zaburzenia te mogą być dziedziczne lub wynikać ze zmian anatomicznych i fizjologicznych układu nerwowego (zmiany takie mogą powstać w czasie ciąży lub być efektem nieprawidłowości podczas porodu). Takie zaburzenia mogą się pogłębiać na skutek zaniedbań i lekceważenia problemów dziecka. Co ważne nie mają one wpływu na prawidłowy rozwój umysłowy i inteligencję dziecka. Dysleksją rozwojową najczęściej określane są trzy zaburzenia prawidłowych funkcji poznawczo rozwojowych. Zaliczamy do nich: dysleksję, czyli problemy z czytaniem; dysgrafię, czyli problemy z pisaniem i/lub bardzo brzydkie, nieczytelne pismo; dysortografię, czyli problemy z poprawnym pisaniem i odmianą wyrazów pomimo znajomości zasad ortografii i gramatyki.
Objawy dysleksji
Dysleksję rozwojową z całą pewnością można stwierdzić dopiero w okresie szkolnym, jednakże już wcześniej możemy zaobserwować pewne sygnały. Do takich symptomów należy: opóźniony rozwój mowy, trudności i brak koordynacji w zabawach ruchowych oraz podczas czynności samoobsługowych, brzydkie pismo, problemy z rysowaniem, trudności z wypowiadaniem skomplikowanych słów, błędy gramatyczne, trudności z rozróżnianiem podobnych głosek oraz z wydzielaniem sylab, a także trudności z układaniem układanek i odtwarzaniem wzorów graficznych. Dodatkowo na dysleksję wskazuje oburęczność, mylenie prawej ręki z lewą, pismo lustrzane, mylenie podobnych wizualnie liter (np. p, b, g, d), błędy fonetyczne, opuszczanie liter. W związku z tymi utrudnieniami dzieci dyslektyczne maja problemy z nauką i pomimo, iż zwykle poświęcają jej więcej czasu niż ich „normalni” rówieśnicy mają dużo gorsze wyniki w nauce.
Rozpoznawanie dysleksji
O dzieciach dyslektycznych mówiono kiedyś „zdolny ale leniwy”. Jest to tylko częściowo zgodne z prawdą. Dzieci z dysleksją nie odbiegają od innych pod względem inteligencji, rozumienia, mogą tez wykazywać zdolności niedostępne dla pozostałych, absolutnie natomiast nie można ich nazwać leniwymi gdyż niejednokrotnie wkładają w naukę znacznie więcej czasu i wysiłku niż inne dzieci. Bardzo ważny dla dalszego postępowania wobec dziecka jest etap, podczas którego rozpoznana zostanie dysleksja rozwojowa. Rozpoznanie tej nieprawidłowości odbywa się poprzez opinię terapeuty, do którego należy się zgłosić z polecenia nauczyciela lub jeżeli sami podejrzewamy dysleksję u naszego dziecka. U psychologa dziecko wykonuje szereg testów na czytanie, pisanie i umiejętności fonetyczne. Wszystkie test podzielone są na kilka testów szczegółowych. Do testów szczegółowych na czytanie zaliczają się np. test polegający na czytaniu słów (50) niezwiązanych ze sobą tematycznie (zwraca się w nim uwagę na liczbę wyrazów przeczytanych poprawnie, błędy, zająknięcia, zastanawianie się). Drugim tego rodzaju testem jest czytanie nieistniejących słów (zlepków sylab), ważna jest tu liczba poprawnie przeczytanych słów w czasie jednej minuty. Kolejnym sprawdzianem jest czytanie ze skreśleniem, czyta się wtedy szereg słów spośród których niektóre są prawdziwe, a niektóre wymyślone (dziecko czyta po cichu wszystkie wyrazy i wskazuje nieistniejące w języku polskim). Ostatni test szczegółowy z czytania polega na wybraniu odpowiedniego wyrazu z pary w tekście logicznym. Do testów z pisania zaliczamy dyktando (składające się z 12 zdań, w tym z 4 złożonych), a także uzupełnianie zdań odpowiednim słowem, które ma podać dziecko. Następną grupą testów są testy sprawdzające zdolności fonetyczne dziecka. Do szczegółowych testów fonetycznych zaliczają się test na :usuwanie fonemów III, nieznany język i zetotest. Ostatni wśród testów szczegółowych jest test szybkiego nazywania, sprawdza on tempo nazywania znanych dziecku obiektów i bodźców, są one prezentowane w postaci kartek, na których umieszczono kolor, cyfrę lub literę.
Jak pomóc dziecku
Po zdiagnozowaniu dysleksji rozwojowej dziecko powinno rozpocząć pracę z terapeutą i rodzicami. Powinno też być objęte szczególnym programem nauczania w szkole i być inaczej oceniane. Nauka po szkole powinna być podzielona na dwie części: na odrabianie zadanej pracy domowej oraz na pracę nad sobą. Najczęściej polega to na wykonywaniu odpowiednich zleconych przez terapeutę ćwiczeń, a także zabaw i gier, które wspomagają walkę z dysleksją. Dobrym pomysłem są też specjalne programy komputerowe dla dyslektyków. Pomoc rodziców dla dzieci dyslektycznych jest niezbędna, jednak nie znaczy to, że muszą oni nieustannie czuwać na dzieckiem zaniedbując swoje obowiązki. Dziecko może być stopniowo przygotowywane do samodzielnej pracy pod dyskretną obserwacją rodzica. Praca z dzieckiem dyslektycznym często bywa trudna, zwłaszcza, że należy zachowując cierpliwość ciągle wytykać i objaśniać mu te same błędy. Nie należy się zniechęcać i trzeba się cieszyć nawet z najmniejszych postępów jakie poczyniło dziecko. Nie wolno też zapomnieć, że dziecku dyslektycznemu tak jak i innym dzieciom potrzebny jest czas na odpoczynek i zabawę.
