Dieta cukrzycowa w ciąży

Cukrzyca ciążowa to przewlekła choroba przemiany materii, występująca u kobiet, u których przed ciążą nie stwierdzono takich problemów. Hormony wytwarzane w ciąży, między innymi progesteron, estrogeny i prolaktyna, mogą blokować działanie insuliny, hormonu odpowiedzialnego za metabolizm węglowodanów, a także białek i tłuszczy. W wyniku tego spożyte cukry nie są zamieniane na energię, a ich poziom we krwi niebezpiecznie wzrasta, co jest szczególnie szkodliwe dla płodu. Cukrzyca ciężarnych z niewyjaśnionych dotąd przyczyn rozwija się w 3-4 % wszystkich ciąż, a kilka tygodni po porodzie zwykle samoistnie ustępuje. U około 1/3 kobiet, które cierpiały na cukrzycę ciężarnych, może ona pojawić się także przy następnych dzieciach, a w przyszłości zamienić się w cukrzycę typu II.

Chociaż zaburzenia cukrzycowe mogą pojawić się u każdej przyszłej matki, bez względu na styl życia i sposób odżywiania, istnieje kilka czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania. Szczególnie narażone są kobiety powyżej 35 roku życia, które są blisko spokrewnione z osobą chorą na cukrzycę typu II, a przed zajściem w ciążę cierpiały na nadwagę lub nadciśnienie tętnicze. Jeśli w poprzedniej ciąży nastąpił przedwczesny poród z niewiadomej przyczyny, dziecko przyszło na świat z masą ponad 4 kilogramów lub wadą genetyczną, istnieje prawdopodobieństwo, że nie została wtedy prawidłowo zdiagnozowana cukrzyca ciężarnych i może ona, ale nie musi, powrócić przy kolejnej ciąży.

Nietolerancja węglowodanów w ciąży, podobnie, jak w pozostałych typach cukrzyc, objawia się dużym pragnieniem i łaknieniem, zmęczeniem, sennością, częstym oddawaniem moczu, zawrotami głowy i nagłym przyrostem wagi, chociaż u wielu rozwija się bezobjawowo. Zbyt wysokie stężenie glukozy (cukru prostego) we krwi może prowadzić także do poważnych zaburzeń rozwoju płodu. Nieleczona lub późno wykryta cukrzyca ciężarnych wywołuje makrosomię, czyli nadmierną masę ciała u dziecka (ponad 4000 g), przedwczesny poród, a nawet poronienie. Ponadto, nieunormowany poziom glukozy, może doprowadzić do wielu wad u dziecka, między innymi do niedorozwoju płuc i nerek, przerostu mięśnia sercowego, oraz wodogłowia.

By prawidłowo leczyć cukrzycę ciężarnych powinna być ona jak najwcześniej wykryta. Już podczas pierwszej wizyty do ginekologa, ciężarna zostaje skierowana na badanie krwi, podczas którego wyklucza się niewykrytą dotąd cukrzycę typu I lub II. Cukrzyca ciężarnych ujawnia się w drugim trymestrze ciąży, kiedy łożysko rozrasta się i zwiększa się poziom hormonów ciążowych. Między 24, a 28 tygodniem ciąży wykonuje się obowiązkowe badania przesiewowe, pod kątem cukrzycy ciężarnych, tak zwany test obciążenia glukozą (GCT). Polega on na doustnym podaniu 250 mililitrów wody z 50 gramami glukozy i pomiarze poziomu cukru we krwi po upływie godziny. Wynik poniżej 140 mg% oznacza, że cukrzyca ciężarnych nie występuje i nie ma powodów do obaw. Zawartość cukru we krwi powyżej 200 mg%, oznacza rozpoznanie cukrzycy i nie wymaga dodatkowych badań. Jeśli rezultat waha się od 140 do 200 mg%, to dla potwierdzenia wykonuje się test obciążenia 75 gramami glukozy. Wygląda on podobnie, z tą różnicą, że zwiększa się dawka, a badanie krwi następuje po 1 i 2 godzinach od podania glukozy. Tym razem musisz być na czczo, a poprzedniego dnia nie możesz przyjmować żadnych pokarmów bogatych w węglowodany. Prawidłowy wynik, to 180 mg% po pierwszej godzinie i 140 mg% po dwóch godzinach. Cukrzycę stwierdza się, gdy zawartość cukru we krwi, przynajmniej w jednym pomiarze, przekracza te normy.

Wykrycie cukrzycy ciężarnych jest jednoznaczne z konsultacją z diabetologiem, który ustali indywidualny program żywieniowy dostosowany do masy ciała, tygodnia ciąży i aktywności fizycznej chorej. W większości przypadków poziom glukozy we krwi można kontrolować za pomocą odpowiedniej diety i zmiany trybu życia. Chociaż podstawowe zalecenia dietetyczne są takie same, jak w wypadku cukrzycy typu I, to, dieta cukrzycowa w ciąży nie jest tożsama z dietą cukrzyka.

W ciąży cukrzycowej najważniejsza jest kontrola posiłków. Ciężarna powinna jeść 5-6 razy na dobę o stałych porach i w stałych odstępach. Każdy posiłek powinien zawierać określoną liczbę wymienników węglowodanowych (porcji chlebowych), które oznaczają porcję produktu, która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych przez organizm lub 10 g czystego cukru. Stosowanie wymienników pozwala na orientacyjne kontrolowanie poziomu cukru we krwi. Śniadanie powinno zawierać 5 wymienników węglowodanowych (ww), drugie śniadanie 3 ww, obiad 7 ww, podwieczorek 3 ww, kolacja 4 ww, a druga kolacja 2 wymienniki węglowodanowe. O tabelę wartości wymienników węglowodanowych możesz poprosić diabetologa lub zapatrzeć się w nią w specjalistycznej księgarni.

Kontrolowanie ilości przyjmowanych wymienników nie wystarczy, by utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Codziennie na czczo, oraz godzinę po każdym głównym posiłku (śniadanie, obiad, kolacja) ciężarna powinna wykonać pomiar za pomocą glukometru. Poziom cukru na czczo nie powinien przekraczać 9 mg%, a po posiłkach 120 mg%. Wyniki, ilość spożywanych produktów i wymienniki węglowodanowe powinny być skrupulatnie zapisywane w dzienniku, który ułatwi prowadzenie samoobserwacji.

Dieta kobiety chorej na cukrzycę ciężarnych musi zawierać wszystkie niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka składniki pokarmowe w zbilansowanych ilościach. Białka powinny stanowić od 15 do 20 % wszystkich składników, węglowodany o niskim indeksie glikemicznym, czyli te, które nie podnoszą zawartości cukru we krwi, to około 50 – 55 %, a tłuszcze to niecałe 35%. Maksymalna ilość cholesterolu przyjmowanego w czasie doby nie może przekraczać 300 mg. Należy pamiętać, by dieta była bogata w witaminy i sole mineralne, które wpływają na kondycję zarówno matki, jak i dziecka.

Dzienne zapotrzebowanie kaloryczne od drugiego trymestru ciąży wynosi około 2300 kcal i ustalane jest indywidualnie dla każdej kobiety na podstawie jej prawidłowej masy ciała przed ciążą i wieku płodu. W ciąży cukrzycowej wartość kaloryczna przyjmowanych produktów nie powinna odbiegać od tej normy, bo może to zachwiać poziom cukru we krwi.

Bez obaw możesz jeść wysokiej jakości produkty pełnoziarniste, chude i półtłuste wyroby mleczne, chude mięso, ryby i drób, olej roślinny, orzechy, margarynę miękką i mało słodkie owoce. Powinnaś pić duże ilości wody i herbatek ziołowych, a zamiast cukru używać słodzików. W ciąży cukrzycowej koniecznie zrezygnuj z cukrów prostych (cukier, miód, dżemy, słodycze), pełnotłustych produktów mlecznych, tłustych mięs i wędlin, gotowych potraw typu fast-food i soli. Warto także ograniczyć makarony, ziemniaki, gotowaną marchewkę, buraki, kukurydzę, banany, arbuzy i winogrona. Gotowe soki i napoje zazwyczaj zawierają dużo cukry, dlatego powinnaś rozcieńczać je wodą w stosunku 1:1.

Jeśli po tygodniu stosowania diety ciężarna nie osiągnie prawidłowej wartości glukozy we krwi, konieczne jest także podawanie insuliny, która unormuje metabolizm cukrów prostych.

Od momentu rozpoznania cukrzycy ciężarnych do 34 tygodnia, wizyty w gabinecie lekarskim powinny odbywać się, co 2 tygodnie, a po 36, co tydzień. Lekarz dokona wtedy oceny wielkości dziecka i oceni bicie jego serca, dzięki czemu wykluczy powikłania wynikające z cukrzycy.