Co to jest cukrzyca?
To taka choroba, w której we krwi znajduje się zbyt duża ilość cukru a nie jest on rozprowadzany do komórek organizmu. Za transport cukru do komórek odpowiedzialna jest insulina, hormon produkowany przez specjalne komórki- wyspy B trzustki. W cukrzycy komórki B zostają zniszczone i zmniejsza się ilość insuliny w organizmie. Taki mechanizm występuje najczęściej u dzieci. U osób starszych dochodzi głównie do oporności organizmu na insulinę, zwiększenia jej wyrzutu a w konsekwencji zmniejszenie i wyczerpanie rezerwy insuliny w organizmie. Brak insuliny powoduje „głodzenie” komórek, dla których cukier niezbędny jest do prawidłowej funkcji.
Jakie są rodzaje cukrzycy?
Wyróżnia się kilka głównych typów cukrzycy:
Cukrzyca typu 1- insulinozależna. Dawniej zwana młodzieńczą
Cukrzyca typu 2- insulinoniezależna. Dawniej typ dorosłych
Cukrzyca skojarzona z innymi chorobami i zespołami
Cukrzyca ciężarnych
Jak często występuje cukrzyca typu 1?
Jest to około 10 % wszystkich chorych na cukrzycę, czyli około 10 tysięcy dzieci.
Dlaczego dochodzi do niszczenia komórek produkujących insulinę u dziecka?
Większość zachorowań na cukrzycę u dzieci ma związek z podatnością genetyczną, działaniem czynników zewnętrznych i nieprawidłową odpowiedzią układu odpornościowego skierowaną przeciwko komórkom własnego organizmu. Znacznie rzadziej cukrzyca dziecka występuje razem z innymi chorobami układu wewnątrzwydzielniczego- w tak zwanych poliendokrynopatiach.
Jakie czynniki środowiskowe mogą wpływać na powstawanie cukrzycy?
Udowodniono, że pewne wirusy np. świnki, Coxackie B i wirusy z rodziny Hepatitis, mogą powodować niszczenie komórek trzustki, przyczyniając się do rozwoju cukrzycy. Wśród innych czynników zewnętrznych rozpatruje się wpływ związków chemicznych i sposobu żywienia, a zwłaszcza sztucznego karmienia niemowląt. Stwierdzono, że cukrzyca częściej rozwija się u dzieci, które były karmione mlekiem krowim od wczesnego dzieciństwa.
Jakie są objawy cukrzycy u niemowląt?
Choroba może ujawnić się pod wpływem bodźca- choroby, zakażenia, szczepienia, urazu fizycznego, który niewątpliwie jest stresem dla małego organizmu. W sytuacji stresowej zwiększa się zapotrzebowanie na insulinę, lecz organizm chorego dziecka nie jest w stanie mu sprostać. Pojawiają się wtedy objawy, związane z „przecukrzeniem” (hiperglikemią). Należą do nich:
-zwiększone pragnienie,
-częste oddawanie większej ilości moczu,
– zwiększone łaknienie.
U niemowląt może wystąpić moczenie nocne, ale nie zawsze występuje zwiększenie apetytu, szczególnie w tej grupie małych dzieci. Niezależnie od apetytu, dziecko chudnie.
Jak długo trwają objawy cukrzycy?
Objawy zwykle narastają kilka tygodni, aż do wystąpienia ostrego powikłania cukrzycy- kwasicy ketonowej. Początek choroby może też być ostry, kiedy objawy narastają w ciągu dni lub kilkunastu godzin. U niemowląt mogą nawet mieć przebieg jednodniowy.
Czy są inne objawy towarzyszące cukrzycy?
Wraz ze spadkiem poziomu insuliny i wzrostem poziomu cukru w organizmie dziecka, mogą pojawiać się zaburzenia skóry, wzroku, układu moczowego.
Skóra dziecka jest szorstka, sucha, mogą występować zajady wokół ust, paznokcie i włosy są łamliwe. Może dochodzić do zapalenia narządów moczowo-płciowych. Zwiększenie ilości oddawanego moczu, powoduje odwodnienie organizmu dziecka i zmiany gałki ocznej, obserwowane pod postacią zaburzenia wzroku.
Czym jest kwasica ketonowa?
Jest to powikłanie cukrzycy. U dzieci może być pierwszym zauważalnym dla rodziców objawem cukrzycy. Kwasica może też wystąpić u dzieci z rozpoznaną już cukrzycą, np. kiedy celowo lub przypadkowo opuszczona zostaje dawka insuliny. Kwasica może wystąpić u dzieci prawidłowo leczonych, w infekcjach, pod wpływem stresów, itp.
Jakie są objawy kwasicy ketonowej?
Zazwyczaj najpierw pojawiają się objawy „przecukrzenia”: wzrasta pragnienie, zwiększa się ilość oddawanego moczu. Następnie, gdy hiperglikemia nadal rośnie a insuliny jest zbyt mało, mogą pojawić się wymioty, bóle brzucha, osłabienie, bóle głowy i senność. Dziecko jest odwodnione, śluzówki są suche, język pokryty kleistą mazią, rączki i nóżki dziecka są zimne. Jeśli podejrzewasz, że Twoje dziecko ma objawy kwasicy, nie zwlekaj, zgłoś się z maluszkiem na izbę przyjęć najbliższego szpitala.
Jak leczyć cukrzycę?
Cukrzyca typu 1, czyli najczęstsza wśród dzieci, musi być leczona insuliną. Aby uzyskać prawidłowe efekty leczenia, konieczna jest też właściwa dieta i codzienna aktywność fizyczna. Insulinę wstrzykuje się pod skórę, zazwyczaj na brzuszku lub udach dziecka. Konieczne jest podawanie lekarstwa kilka razy na dobę, przed posiłkami i przed pójściem spać. Hormon może być również podawany za pomocą specjalnej pompy, dzięki czemu można uniknąć ciągłego kłucia malucha. Ilość podawanej substancji zależy od wieku dziecka, posiłków w ciągu dnia i tego jak aktywne jest dziecko.
Czy wszystkie insuliny są takie same?
Są różne preparaty insuliny, różnią się między sobą przede wszystkim czasem działania. Dzięki temu dzieci mogą być leczone w sposób najbardziej zbliżony do naturalnego cyklu wydzielania tego hormonu. Szczególną rolę w leczeniu cukrzycy niemowląt stanowi insulina krótko działająca. Ciężko jest zmusić małe dzieci, aby przestrzegały dietę narzuconą przez rodziców i niejednokrotnie dziecko nie zjada takiej ilości pokarmu, która jest zalecana, bądź robi to w innym czasie. Insulina krótko działająca może być podawana po posiłku, a jej dawkę może odmierzyć przeszkolony rodzic.
Dlaczego zbyt duży poziom cukru (hiperglikemia) jest szkodliwy?
Hiperglikemia może przyczynić się do występowania nagłych powikłań- np. kwasicy ketonowej. W długotrwałej chorobie wysoki poziom cukru powoduje nieprawidłową pracę wielu narządów- oczu, nerek, serca i przyczynia się do ich niszczenia w przyszłości. Związane jest to z krótszą długością życia takich osób.
Co to jest hipoglikemia („niedocukrzenie”)
Jest to zbyt niski poziom cukru we krwi. Zwykle spowodowany jest przyjęciem zbyt dużej dawki insuliny, zbyt małym posiłkiem lub dużym wysiłkiem fizycznym. Powoduje to różne zaburzenia w zależności od ilości cukru w organizmie. Początkowo dziecko ma większy apetyt, drżą mu ręce, odczuwa głód. Należy wtedy podać mu szybko coś słodkiego do zjedzenia lub picia- np. colę. Jeśli poziom cukru jest jeszcze niższy dziecko blednie, może być niespokojne, agresywne. W skrajnych przypadkach może stracić przytomność. W takiej sytuacji należy podać dziecku inne lekarstwo- glukagon, lub zadzwonić po pogotowie.
Co to jest remisja?
W pierwszych miesiącach leczenia insuliną dochodzi do zmniejszenia zapotrzebowania na ten hormon. Jest to właśnie zjawisko remisji. Zwykle występuje u dzieci starszych, rzadko u niemowląt. Remisja jest zjawiskiem chwilowym, może trwać od kilku dni do kilku miesięcy. Zwykle kończy się pod wpływem infekcji lub innego czynnika wpływającego stresująco na organizm dziecka.
Skąd wiadomo, że dziecko jest prawidłowo leczone?
Leczenie cukrzycy powinno zapewnić dziecku dobre samopoczucie, pełną sprawność fizyczną i dać mu możliwość zabawy na równi z rówieśnikami. Aby kontrolować cukrzycę stosowane są wskaźniki:
Glikemia- oznaczenie poziomu cukru we krwi
Hemoglobina glikowana- poziom tego wskaźnika pomaga w określeniu, czy na przestrzeni 3 miesięcy we krwi utrzymywał się prawidłowy poziom cukru.
U dziecka z prawidłową kontrolą cukrzycy nie występuje hipoglikemia i inne powikłania choroby.
Jak karmić dziecko chore na cukrzycę?
Dziecko chore na cukrzycę, powinno otrzymywać taką samą ilość kalorii, co zdrowi rówieśnicy. Ograniczenia dotyczą wielkości i częstotliwości podawania posiłków, w zależności od tego jak dziecko jest leczone. Posiłki muszą być urozmaicone, i układane zgodnie z podstawową znajomością wchłaniania się produktów. Zazwyczaj dziecko powinno jeść 6 posiłków dziennie, z przerwami krótszymi niż 3 godziny. Dieta układana jest na podstawie tzw. wymienników węglowodanowych, czyli takiej ilości produktów, które zawierają w sobie określoną ilość cukru. Wskaźniki te umożliwiają porównanie wpływu różnych produktów, na poziom glukozy we krwi. Nie ma potrzeby gotować oddzielnie dla chorego dziecka.
Czy dziecko z cukrzycą rozwija się prawidłowo?
Rozwój dziecka z cukrzycą zależy od tego, czy jest prawidłowo leczone. Insulina jest substancją, dzięki której nasz maluszek może rosnąć. U większości dzieci w pierwszych miesiącach leczenia można zauważyć zahamowanie wzrastania, które później mija. Dzieci „wyrównane”- prawidłowo leczone nie różnią się od swoich zdrowych rówieśników. Cukrzyca nie zaburza rozwoju umysłowego dziecka. Cukrzyca jednak może mieć wpływ na sferę emocjonalną dziecka, przyczynia się do tego poczucie przewlekłej choroby i ciągłe kontrole leczenia. To, jak dziecko radzi sobie ze swoją chorobą, w dużej mierze zależy od całej jego rodziny.
Dlaczego trzeba leczyć cukrzycę?
Prawidłowe leczenie cukrzycy chroni dziecko przed występowaniem ostrych powikłań (m.in. kwasicy ketonowej), które wymagają pobytów w szpitalu. Kontrola cukrzycy u dziecka ma również zapobiegać dalekim następstwom tej choroby. Te późne powikłania mają wpływ na jakość i długość życia dziecka w przyszłości.
