Scenariusz lekcji języka polskiego, „Nad Niemnem”
Temat: Problem powstania styczniowego w powieści „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej.
Cele lekcji:
Uczeń:
– płynnie i trafnie wypowiada się na temat problemu powstania styczniowego i sposobu jego przedstawienia w powieści,
– porównuje sposób przedstawienia powstania styczniowego w „Nad Niemnem” z innymi utworami omawiającymi tę tematykę,
– dostrzega rolę i funkcje symboliki w literaturze,
– uświadamia sobie powagę i ważność wydarzeń historycznych w życiu narodu,
– umiejętnie analizuje problem w kontekście wielu innych utworów i przywoływanej wiedzy historycznej,
– trafnie wnioskuje i sprawnie formułuje oceny i sądy.
Metody pracy:
– metoda problemowa,
– metoda poszukująca.
Formy pracy:
– praca zbiorowa,
– praca grupowa,
– praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
– utwór literacki „A. Świętochowski „My i Wy”,
– wiersz A. Asnyka „Do młodych”,
– egzemplarz powieści „Nad Niemnem” E. Orzeszkowej,
Przebieg zajęć:
- Czynności organizacyjne. Sprawdzenie listy obecności.
- Nauczyciel prosi jednego z uczniów o odczytanie pracy domowej. Zadaniem było przygotowanie charakterystyki głównych bohaterów powieści (będzie to materiał pomocniczy na dzisiejszej lekcji).
- Krótki miniwykład wprowadzający w tematykę lekcji – nauczyciel nakreśla rys historyczny i przypomina wiadomości o powstaniu styczniowym.
- Nawiązanie do poznanych wcześniej utworów omawiających tematykę powstania styczniowego, np. „Gloria victis”. Wnioski – w jaki sposób tam ukazana jest ta problematyka (apoteoza powstania).
- Wybór kilku uczniów (lub wskazanie chętnych) do omówienia sylwetek bohaterów bezpośrednio związanych z powstaniem (A. Korczyński, Anzelm Bohatyrowicz, J. Bohatyrowicz, D. Korczyński).
- Omówienie problematyki mogiły powstańczej w powieści „nad Niemnem”. Sposób jej ukazania w utworze, rolę oraz funkcje jakie pełniła. Krótka dyskusja dotycząca mogiły powstańczej jako symbolu zbratania się dwóch warstw społecznych (chłopów i szlachty).
- Uczniowie otrzymują kilka minut na przygotowanie się do odpowiedzi – omówienie stosunku innych bohaterów powieści do problemu powstania. Nauczyciel może także podzielić klasę na grupy i każdej z grup przypisać innego bohatera. Tezy i opinie powinny być poparte odpowiednimi cytatami z powieści. Po odpowiednim czasie nauczyciel wybiera kilku uczniów do przedstawienia efektów pracy.
- Próba odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Orzeszkowa opisała powstanie w swojej powieści. Poruszenie kwestii cenzury oraz technik kamuflażu (stosunek autorki powieści do problemu powstania a poglądy wypowiedziane w artykule A. Świętochowskiego).
- Nauczyciel prosi jednego z uczniów o odczytanie wiersza A. Asnyka pt. „Do młodych”. Zwrócenie uwagi głównie na jeden cytat: „Nie depczcie przeszłości ołtarzy”. Interpretacja przywołanego fragmentu w kontekście powieści „Nad Niemnem”.
- Praca domowa: znajdź fragmenty, które dokumentują i potwierdzają, że słowa A. Asnyka znalazły swój komentarz w utworach Elizy Orzeszkowej.
- Podziękowanie za wspólną pracę. Ewaluacja zajęć.
